ویژگی های روغن موتور:

شاید به دفعات شنیده و یا خوانده باشید که روغن موتور را در ۵۰۰۰ ، ۱۰۰۰۰ کیلومتر و یا بیشتر ، باید تعویض نمود . دلیل ذکر این اعداد برای کارکرد روغن موتور چیست و چرا برای روغن های مختلف متفاوت می باشد . مجموعه مطالبی که در خصوص روغن موتور ارایه خواهد شد ، اطلاعات مناسبی را در خصوص موارد تاثیر گذار در تعویض روغن موتور در اختیار خوانندگان محترم قرار خواهد گرفت.

چرا روغن موتور باید تعویض شود ؟

روغن موتور از زمان شروع بکار موتور در معرض اکسیده شدن و تجزیه حرارتی قرار گرفته و روغن پایه آن آلوده می شود و از کیفیت آن کاسته می شود و همچنین مواد افزودنی استاندارد آن نظیر مواد افزودنی پاک کننده نیز، مصرف می شوند. در این حالت خاصیت روانکاری ، پاک کننده و جذب ذرات معلق و ناخالصی ها ، کاهش می یابد.

روغن موتور مرغوب

آیا سیاه شدن روغن موتور نشاندهنده زمان مناسب تعویض روغن است ؟

این تصور که سیاه شدن روغن نشانه خراب شدن وعدم کیفیت آن می باشد ، صحیح نمی باشد . اگر در دستگاه یا موتور خودرو روغن پس از مدتی تغییر رنگ ندهند و اصطلاحا” سیاه نشود ، می باید در اسرع وقت آن را تعویض نمود زیرا ، سیاه شدن روغن موتور به علت خاصیت پاک کنندگی دوده ناشی از احتراق و جذب ذرات معلق و ناخالصی روغن موتور است . در غیر این صورت، ذرات ناخالصی و دوده بر روی قطعات متحرک موتور رسوب کرده و ‌باعث جلوگیری از انتقال حرارت، ساییدگی زودرس قطعات، روغن سوزی، کاهش راندمان و توان موتور می شود .

عوامل موثر در مدت زمان کارکرد و تعویض روغن موتور :

۱- شرایط کاری موتور مانند : رانندگی با سرعت بالا، رانندگی با بار بیش از حد استاندارد در جاده هایی با شیب زیاد ، در جا کارکردن زیا موتور در ترافیک های سنگین ، رانندگی با سرعت بالا در هوای سرد قبل از گرم شدن روغن موتور ، خاموش روشن نمودن موتور به دفعات زیاد در هوای سرد و رانندگی در جاده های خاکی و گرد و غبار به مدت طولانی
۲- کیفیت احتراق موتور ( تنظیم به موقع موتور و رفع ایرادات برقی و سوخت رسانی )
۳- کیفیت روغن موتور و سوخت مصرفی
۴- کیفیت فیلتر های هوا و روغن و تعویض به موقع آنها

روغن موتور

نوع و کیفیت سوخت مصرفی چه تاثیری در تعویض روغن دارد ؟

سربی که برای بهسوزی به بنزین اضافه می شد، پس از ورود به روغن موتور باعث اکسیده شدن سریعتر روغن و افت کیفیت روغن می شود که خوشبختانه در حال حاضر حذف شده است. بنزین با اکتان پایین به دلیل ایجاد احتراق ناقص و اضافه نمودن دوده به روغن می شود که این موضوع نیز با کاهش خاصیت روانکاری روغن می گردد. استفاده از بنزین های سوپر مناسب با تکنولوژی موتور، این مشکل را تا حدودی بر طرف می کند.

آیا نوع روغن در مدت زمان تعویض آن ، موثر می باشد؟

با پیشرفت تکنولوژی ساخت موتورها، شرایط کارکرد موتور از لحاظ افزایش دور، نسبت تراکم بالا، دمای احتراق بیشتر، فشار زیادتر به یاتاقانهای ثابت و متحرک بیشتر شده است. لذا در این راستا سازندگان روغن موتور را براین داشته است تا روغن هایی مستناسب با تکنولوژی موتور ها یا زمان تعویض بیشتر تولید نمایند . امروزه با توجه به استاندارد های زیست محیطی، تبخیر و کاهش سطح روغن موتور محدود شده است و سرریز روغن به منظور تامین کسری روغن موتور کاهش یافته است .

از آنجا که در بازار انواع روغن ها با درجات و کیفیتهای مختلف موجود می باشد ، پیشنهاد می شود با رجوع به دستور العمل کارخانه سازنده خودرو ، نسبت به استفاده از روغن توصیه شده و تعویض به موقع آن با توجه به نکات بیان شده ، اقدام نمایید .

انتخاب روغن مناسب ، تضمین کننده عمر طولانی و راندمان بالای موتور:

برای انتخاب یک روغن موتور مناسب ، عوامل و پارامترهای مختلفی باید مدنظر قرار گیرد. یک روغن موتور مرغوب ،‌دارای گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار پایین بوده و توانایی روانکاری بخش های مختلف و قطعات متحرک موتور را داراست . ضمنا” روغن موتور علاوه بر سازگاری با ترکیبات پلیمری موجود ؛ باید دارای اثرات بازدارندگی خوبی در مقابل زنگ زدگی ،‌ خوردگی ،‌اکسیداسیون و سایش باشد .

وظایف روغن موتور به طور کلی شامل موارد زیر می باشد :

۱- کاهش اصطکاک قطعات متحرک موتور
۲- کاهش سایش قطعات موتور
۳- خنک نمودن قطعات داخلی موتور
۴- تمیز نگهداشتن قطعات داخل موتور از دوده و ترکیبات حاصل از تجزیه روغن و رسوبات بین قطعات
۵- آب بندی کامل بین سیلندر و پیستون
۶- محافظت قطعات موتور در مقابل خوردگی
۷- کارکرد بهینه قطعات متحرک موتور در دماهای مختلف

پایه گرانروی روغن:

ویسکوزیته یا گرانروی ، مقاوت سیال در مقابل جاری شدن است . از لحاظ گرانروی ، روغن به دو بخش تقسیم می شود .

الف : روغن های تک درجه ای Mono Grade
ب : روغن های چند درجه ای یا چهار فصل Multi Grade

امروزه استفاده از روغن های تک درجه ای مانند ۳۰ یا ۴۰ ، در موتورها توصیه نمی شود و روغن های چند درجهای (‌چهار فصل ) ،‌کاربرد بیشتری دارند . این روغن ها مطابق طبقه بندی SAE ( انجمن مهندسی خودرو ) ، به صورت زیر تعریف می شوند . ۲۰W50 , 10 W 40 .  عدد قبل از W نشاندهنده گرانروی روغن موتور در دمای پایین بوده و هرچه این عدد کمتر باشد ، قابلیت استفاده در دمای پایین تر را دارا است . عدد بعد از W ، نشاندهنده گرانروی در دمای بالا بوده و هرچه این عدد بزرگتر باشد ، روغن در دمای بالتر چسنده تر و سفت تر خواهد بود .

مهمترین و با اهمیت ترین خاصیت روغن موتور ، حضور آن ازلحظه استارت تا خاموش شدن موتور به صورت بی وقفه است. به نحوی که با تمامی قطعات متحرک و ثابت د رتماس باشد . لذا ویسکوزیته روغن بایستی به گونه ای انتخاب شود که بهترین حالت روانکاری را در کمترین زمان ، ممکن سازد . ضمن اینکه خودرو در حالت سرد به راحتی استارت خورده و بدین ترتیب عمر باتری و استارت طولانی تر شود .

مشخصات روغن :

انستیتو نفتی آمریکا API برای طبقه بندی روغن ها بر چسب کیفیت و فناوری ساخت آنها کد بندی خاصی ابداع نموده است . حرف اول ، معرف نوع موتور محل مصرف (حرف C برای خودروهای دیزلی و حرف S برای برای خودروهای بنزینی)‌ و حرف دوم ، نشاندهنده سطح کیفیت روغن خواهد بود . به این مفهوم که حرف A پایین ترین سطح کارایی را نشان می دهد و با بالا رفتن حروف سطح کارایی نیز افزایش خواهد یافت . مانند SG , SJ , SL , SM ,… سطوح کارایی بالاتر ، نشان از میزان افزودنی های بیشتر در روغن بوده و در تست ازمایشگاهی و عملکردی ، شرایط حادتری را تحمل می کنند . افزودنی های مختلف ، مقاومت روغن را برای شرایط سخت حراری و فشار زیاد موتور بهینه می کنند .

روغن های توصیه شده توسط شرکت های سازنده خودرو دارای خواص لازم بوده و نبایستی افزودنی های متفرقه موجود در بازار را به آن اضافه نمود . زیرا موجب اختلال در عملکرد و خواصی که از باتدا در روغن وجود دارد می شوند .

روغن موتور مرغوب

نکات مهم :

۱- سیاه نشدن روغن موتور در حین کارکرد ، نشانه مرغوبیت آن نیست بلکه به این معناست که روغن قابیت جذب ذرات اسیدی و ناخالصی را نداشته است .
۲- از ترکیب چند روغن با یکدیگر و مصرف همزمان آنهادرموتور خودداری نمایید .

معرفی و علائم شناسایی روغن های ایساکو :

معرفی روغن موتور SG 20 W 50:

این روغن موتور ویژه مصرف در خودروهای پژوآردی ، روآ ، پیکان و کلیه خودروهای توصیه شده با این سطح کیفی میباشد .

علائم شناسایی :

۱- دارای عبارات API SG/CD , SAE 20W50 , SG 015 بر روی برچسب ظرف بر روی برچسب ظرف
۲- حک لوگوی فارسی ایساکو بر روی ظرف ۴ لیتری و لوگوی لاتین ایساکو بر روی در ظرف
۳- بر چسب با رنگ پس زمینه آبی روشن به همراه در آبی
۴- دارای سریال ردیابی محصول
۵- دارای ظرف و در پلمپ شده
۶- بسته بندی شده در ظرف های ۱ و ۴ لیتری

معرفی روغن موتور SJ 20 W 50:

این روغن موتور ویژه مصرف در خودروهای پژو ۴۰۵ ، پارس و سمند و کلیه خودروهای توصیه شده با این سطح کیفی می باشد .

علائم شناسایی:

۱- دارای عبارات API SJ/CF-4 , SAE 20 W 50 , SJ020 بر روی برچسب ظرف
۲- درج لوگوی فارسی ایساکو بر روی برچسب ظرف
۳- حک لوگوی فارسی ایساکو بر روی ظرف ۴ لیتری و لوگوی لاتین ایساکو بر روی در ظرف
۴- بر چسب با رنگ پس زمینه ابی روشن به همراه در خاکستری
۵- دارای سریال ردیابی محصول
۶- دارای ظرف و در پلمپ شده
۷- بسته بندی شده در ظرف های ۱ و ۴ لیتری

منبع

روغن موتور به عنوان یک ترکیب چند منظوره، نقش بسیار مهم و اساسی در کارکرد مطمئن موتور خودرو ایفا می‌کند. اهمیت وجود روغن موتور به حدی است که جزء ملزومات هر خودرویی می باشد و بدون روغن موتور، عملاً امکان حرکت از اتومبیل سلب می‌شود. با توجه به تغییرات در طراحی‌ موتورها و متناسب با آن، تغییراتی نیز بر روی روغن موتور و در جهت هماهنگی با موتور به منظور افزایش کارآیی و حداکثر اطمینان از کارکرد بهینه آن، اعمال شده است. به طور کلی، هر روغن موتوری حاصل ترکیب مواد اصلی شامل روغن پایه و مواد افزونی می‌باشد. روغن پایه که بر حسب نوع، بین ۸۰ تا ۹۵ درصد روغن موتور را تشکیل می‌دهد، غالباً از منابع معدنی یا نفت خام تهیه می‌شود.البته فرآیند تولید روغن پایه از نفت خام، پیچیده بوده و در ایران تنها چهار شرکت عمده  قادر به تولید روغن پایه هستند. در سال‌های اخیر، روغن‌های پایه سنتزی نیز، حضور پررنگ تری یافته و برخی از تولید کنندگان روانساز، از ترکیبات سینتتیک به جای روغن پایه معدنی استفاده می‌کنند. در حال حاضر به علت نوع و ساختار ترکیبات سنتزی، امکان تولید آن‌ها در داخل کشور وجود ندارد.

نقش روغن موتور

روانکاری و کاهش اصطکاک، اصلیترین و مهم‌ترین وظیفه روغن موتور است که باعث بهبود راندمان موتور می‌شود. تشکیل فیلم روغن با ضخامت مناسب، موجب کاهش سائیدگی قطعات مختلف تا حد ممکن می شود. روغن موتور هم چنین منتقل کننده حرارت است و به سیستم خنک کننده در خارج ساختن بخشی از حرارت ایجاد شده در اثر کار موتور کمک می‌کند.
جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی، حفاظت از سطوح قطعات فلزی درمقابل زنگ زدن و خورده شدن به علت فعل و انفعالات شیمیایی، پاک کنندگی و معلق سازی ذرات حاصل از سایش قطعات و ترکیبات ناشی از احتراق سوخت و تجزیه روغن و پاک کردن سطوحِ در تماس، کمک به عمل آب بندی کردن با قرار گرفتن در فضای بین رینگ، پیستون و سیلندر که موجب افزایش کارآیی موتور خواهد شد و کاهش اثرات منفی ضربه‌های قطعات متحرک در حین کار، از وظایفی است که روغن موتور انجام می‌دهد. علاوه بر این، استفاده از روغن با ویسکوزیته کم و در حد مناسب، فاصله بین استارت و رسیدن موتور به درجه حرارت عادی را کاهش می‌دهد که این امر در پایین آوردن میزان مصرف سوخت تاثیر به سزایی دارد.
استفاده از روغن موتور مناسب و مواد افزودنی متناسب تشکیل دهنده یک روغن مرغوب است. مواد افزودنی که به روغن موتور اضافه می‌شوند عبارتند از: ماده بالا برنده شاخص گرانروی، پاک کننده‌ها و معلق کننده‌ها، ترکیبات ضد اکسیداسیون، بازدارنده‌های خوردگی و زنگ زدگی، مواد پایین آورنده اصطکاک و مواد ضد سایش، ترکیبات پایین آورنده نقطه ریزش و ضد کف. ویسکوزیته یا گرانروی مقاومت سیال در مقابل جاری شدن است که اصطلاح غلط آن یعنی غلظت رایج‌تر است. این خاصیت، با اهمیت‌ترین و مهم‌ترین مشخصه هر روغن موتور می باشد که آزمایش‌ها، معمولاً در دماهای ۴۰ و ۱۰۰ درجه سانتی گراد اندازه گیری می‌شود. شاخص گرانروی (VI)، معیار سنجش تغییرات گرانروی با تغییرات دما می‌ باشد که هر چه رقم آن بزرگ‌ تر باشد تغییر گرانروی روغن نسبت به دما کمتر خواهد بود.

نقطه ریزش، پایین‌ترین دمایی است که در آن، روغن کما کان توانایی جاری شدن دارد و خاصیت سیال بودن خود را حفظ می‌کند. هم چنین نقطه اشتعال، حداقل درجه حرارتی است که بخار‌های روغن با هوا، در اثر تماس شعله آتش، اشتعال لحظه‌ای بوجود می‌آورد. علاوه بر مشخصات ذکر شده، دانسیته یا چگالی، نقطه احتراق، نقطه ابری شدن و عدد TBN نیز از جمله خصوصیات روغن موتور محسوب می‌شود که بعضاً توسط برخی تولید کنندگان ذکر می‌شود.

انتخاب روغن موتور

برای انتخاب یک روغن موتورخوب، عوامل و پارامترهای گوناگونی باید مدنظر قرار گیرد. یک روغن موتور مرغوب دارای گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار پایین بوده و توانایی روانکاری بخش‌های مختلف موتور را داراست. هم چنین دوده و ترکیبات حاصل از تجزیه روغن و نیز سایش و به طور کلی رسوبات بین قطعات باید توسط روغن پاک شود. ضمناً روغن علاوه بر سازگاری با ترکیبات پلیمری موجود باید دارای اثرات بازدارندگی خوبی در مقابل زنگ زدگی، خوردگی، اکسیداسیون و سایش باشد.
طبیعی است همه موارد یاد شده از طریق آزمایش‌های گوناگون و پیچیده، مشخص می‌شود و آن چیزی که برای مصرف کننده نهایی اهمیت دارد، بایستی به صورت ملموس بیان شود؛ به گونه‌ای که در عین جامعیت، با زبان بسیار ساده به انتخاب روغن موتور توسط مصرف کننده، عینیت پیدا کند. به این منظور سازندگان روغن موتور، دو پارام‌تر اساسی را با اصطلاحات نام و نام خانوادگی مطرح ساخته و تاکید می‌کنند که این دو لازم و ملزوم یک دیگرند و هر انتخا بی، باید با لحا ظ داشتن این عوا مل انجام گیرد.

اهمیت گرانروی در روغن موتور به قدری است که انجمن مهندسین خودرو (SAE) اساس طبقه بندی ویژه یی را بنا نهاده و یکی از دو معیار گزینش روغن موتور را گرید SAE می‌داند. از لحاظ گرانروی، روغن‌ها به دو بخش تقسیم می‌شوند، تک درجه‌ای (Monograde) و چند درجه‌ای یا چهار فصل (Multi grade).  روغن‌های تک درجه‌ ای مانند ۲۰، ۳۰ یا ۴۰ در موتورهای جدید منسوخ شده است و روغن‌های مالتی گرید، امروزه کاربردی غالب دارند.

عدد سمت چپ W، معیاری از ویسکوزیته روغن در دمای پایین و عدد سمت راست، گرانروی در درجه حرارت بالا را نشان می‌دهند.
ثابت شده است که مهم‌ترین و با اهمیت‌ ترین خاصیت روغن، حضور آن از لحظه استارت تا خاموش کردن موتور به صورت بی‌وقفه است که با تمامی قطعات متحرک و ثابت در تماس است.
برای نیل به این هدف، گرانروی پایین روغن در لحظه استارت، اهمیت بالایی دارد. به همین علت استفاده از روغن‌های چند درجه‌ای که در سرما، ویسکوزیته پایین دارند و با روانکاری به موقع قطعات، تا حد زیادی از سایش جلوگیری می‌کنند، توصیه اول تولیدکنندگان روغن موتور می باشد. انجمن نفت آمریکا (API) روغن‌های موتور را برحسب کیفیت به دو گروه تقسیم کرده است.

• طبقه بندی روغن موتور بر اساس سطح کیفیت (موتورهای دیزلی)
• طبقه بندی روغن موتور بر اساس سطح کیفیت (موتورهای بنزینی)

خودروهای بنزینی در گروه Station Service) Sیا محل تعویض روغن) و خودروهای دیزلی در گروه Commercial) C یا خودروهای) تجاری طبقه بندی می‌شوند. حروف انگلیسی که پس از هر یک از این دو حرف قرار می‌گیرند، نشان دهنده سطح کیفیت روغن خواهد بود.به این مفهوم که حرف A پایین‌ترین سطح کارآیی را نشان می‌دهد و با بالا رفتن حروف، سطح کارآیی نیز افزایش خواهد یافت. سطوح کارآیی بالا‌تر، نشان از میزان ادتیوهای بیشتر در روغن است و در آزمایش‌ها و تست‌های آزمایشگاهی و موتوری، شرایط حادتری را تحمل می‌کنند.

برای انتخاب یک روغن موتور مناسب، رجوع به راهنمای خودرو، سطح کارآیی و ویسکوزیته روغن موتور را مشخص می‌کند و مصرف کننده کافیست با مراجعه به محل‌های تعویض روغن و گزینش روغن موتوری با سطح کیفی و گرانروی مشابه که در ظروف و بسته بندی استاندارد ارائه می‌شود، حداکثر اطمینان از بابت کارکرد بهینه روغن در موتور را حاصل کند.

برای داشتن روغن موتور خوب و مناسب روغن پایه باید خاصیت های زیر را دارا باشد:

• بالا بودن شاخص گران
• پایداری در برابر اکسیداسیون
• پایین بودن فراریت Low Volality
• نقطه ریزش پایین Low Pour Point

با توجه به موارد بالا، روغن موتور تولید شده دارای خاصیت های زیر است:

• مقاومت در برابر تولید کف
• بالا بودن عدد شاخص گرانروی
• داشتن خاصیت قلیایی مناسب
• پایین بودن فراریت (Low Volality)
• داشتن خاصیت پاک کنندگی مناسب
• نقطه ریزش پایین (Low Pour Point)
• نقطه اشتعال بالا (High Flash Point)

داشتن گرانروری (Viscosity) مناسب برای شرایطی که به کار میرود.

 » گرانروی Viscosity : گرانروی یا چسبندگی در صنعت روغن سازی موضوعی اساسی بشمار می رود و آن خاصیت مقاومت مایع در مقابل نیرویی است که مایع را به جاری شدن وادار می نماید. گرانروی تابعی از دماست. هر چه دما بیشتر شود٬ گرانروی کمتر می شود. بطور خلاصه چسبندگی خاصیتی از مایعات روغن کاری است که اصطکاک ایجاد شده بین لایه های مجاور را در توده مایع در حال جریان نشان می دهد. این اصطکاک را بین مایعی Fluid Friction می نامند٬ که میزان برشی را که در میان لایه های مولکولی یک مایع به وجود می آید٬ مشخص می کند. گرانروی روغن معمولا در دمای ۴۰ و ۱۰۰ درجه سانتیگراد اندازه گیری میشود.

روغن موتور مرغوب

 » شاخص گرانروی : تغییرات گرانروی را در اثر دما با شاخص (VI) نشان می دهند. عدد VI روغن از مقایسه با دو روغن Pennsilvenia که دارای VI=100 و از نوع پارافینی است و روغن های Texas یا Gulf Coast که VI صفر دارند و از نوع نفتینی هستند٬ بدست می آیند. هر چه مقدار شاخص گرانروی بزرگتر باشد٬ گرانروی روغن با تغییرات دما کمتر تغییر میکند که نشانه کیفیت بیشتر روغن است.

» نقطه اشتعال Flash Point : درجه حرارتی است که در آن روغن به اندازه ای بخار شده که به محض مجاورت با یک شعله به سرعت مشتعل می شود. ( این پدیده به صورت لحظه ای است و برای بدست آوردن نقطه اشتعال از آزمایشگاه ساده ای که در یک مدرسه راهنمایی وجود دارد نیز میتوان استفاده کرد. البته با در نظر گرفتن تهویه شدن هوا!! ) نقطه اشتعال در مورد روغن هایی با گرانروی برابر و بنیان نفتی مختلف ٬ متفاوت است. روغن های پارافینی نقطه اشتعال بالاتر از دیگر انواع روغن دارند. برای یک روغن با بنیان مشخص هر چه گرانروی بیشتر باشد ٬ مشلما نقطه اشتعال نیز بالاتر است و هر چه نقطه اشتعال و احتراق روغن بهم نزدیک تر باشد٬ بهتر است.

 » نقطه ریزش Pour Point : حداقل درجه ای که در آن روغن پس از سرد شدن تدریجی و تحت شرایط معین ٬ جاری گردد را نقطه ریزش گویند. فشار و شرایطی که روغن با آن روبرو است در نقطه ریزش آن تاثیر می گذارد و این تاثیر اغلب در جهت بالا رفتن نقطه جوش می باشد. روغن هایی که برا ی کار در شرایط سرد انتخاب شده اند باید نقطه ریزش پایینی داشته باشند. در این مورد نکات زیر قابل تامل است:

 نقطه ریزش روغن کمتر از حداقل درجه حرارت محیطی باشد که در آن کار می کند. نقطه ریزش روغن کمتر از حداقل درجه حرارت کارکرد سیستم مکانیکی باشد که در آن مصرف میشود

 » خاصیت قلیایی: اکثر مواد افزودنی دارای خاصیت خنثی کردن مواد اسیدی حاصل از احتراق و اکسیداسیون روغن می باشند. در مواقعی که نیاز به خنثی کردن مقدار زیادی از مواد اسیدی می باشد ( مثل روغن هایی که سوخت آنها دارای مقدار زیادی گوگرد است) باید از مواد پاک کننده ای که دارای خاصیت بازی زیادی هستند استفاده نمود. باری نشان دادن غلظت این مواد در روغن خاصیت خنثی کنندگی آنها از عدد بازی کل Total Base Number = TBN استفاده می شود.

 » پایداری در برابر اکسیداسیون : یکی دیگر از خصوصویات مهم روغن موتور مقاومت آن در برابر اکسیداسیون تحت شرایط درجه حرارت بالا در کارتل و مجاورت هوا می باشد. خراب شدن روغن موتور باعث ازدیاد گرانروی آن و ایجاد رسوب شدید خوردگی یاتاقان ها خواهد شد. در مواردی که حجم کارتل کم است سرعت خراب شدن روغن بسیار زیاد خواهد بود. به عنوان یک قاعده کلی هر چه درجه حرارت عملکرد موتور افزایش یابد ٬ به روغنی با مقاومت بیشتر در برابر اکسیداسیون نیاز است.

وظایف اصلی روغن موتور؛ روان سازی قسمتهای متحرک موتور، به حداقل رساندن اصطکاک، فرسایش، کمک به کاهش حرارت و به خود گرفتن آلودگیها، ذرات معلق و رسوبات لجنی حاصل از احتراق است.

به دلیل اینکه روغن موتور باید این چند کار پیچیده را به طور همزمان انجام دهد، یک فرمول شیمیایی پیچیده را می طلبد، اما شما برای آنکه بدانید روغن موتور چگونه کار می کند، چگونه رده بندی می شود و چگونه باید نوع صحیح آنرا برای خودرو انتخاب کنیم، نیاز به شیمیدان و یا مهندس شیمی بودن، نیست . کافی است با انواع مختلف روغن موتور، رده بندیهای آنها و علائم و اختصاراتی که برای آن استفاده می شود، آشنا باشیم .

● انواع روغن موتور

در حال حاضر روغنهای موتور خودروها به ۳ نوع کلی تقسیم می شوند:

الف: مینرال (ارگانیک) ب: سنتتیک ج: نیمه سنتتیک (Premium )

الف- مینرال:
روغن موتوری است که بر پایه نفت خام ساخته شده و همان روغنی می باشد که سالهاست در خودروها به کار برده می شود و همه ما با آن آشنا هستیم.
ب- سنتتیک:
روغن موتوری است که از ترکیبات شیمیایی یا پولیمراسیون هیدروکربنها (Olefins) تولید می شود و نه با تصفیه نفت خام، این نوع روغن، اولین بار برای موتورهای جت مورد استفاده قرارگرفته شد که به دلیل مزایایی که این نوع روغن نسبت به نوع مینرال داراست، در سالیان اخیر مصرف آن در خودروها نیز افزارش یافته است. روغنهای سنتتیک انواع مختلف با مواد تشکیل دهنده متفاوتی دارند که این امر آنها را از لحاظ کیفیت و نوع مصرف نیز با یکدیگر متمایز می کند، از بین صدها نوع روغن موتور سنتتیک با فرمولاسیون های مختلف که هر یک محاسن و معایبی را نیز دارند، از انواعی که برپایه Polyalphaolefins یا به اختصار (PAO) ساخته می شود و مقادیر کمی از مزیت های اکثر روغن های سنتتیک می توان موارد زیر را ذکر کرد:

۱-  کاهش مصرف روغن بدلیل عمر بیشتر روغن

۲ غیر خورنده و غیر سمی بودن

۳ تبخیرشوندگی پایین

۴ دمای سوختن بالا

۵ مقاومت در برابر اکسیداسیون بالا

۶ دارا بودن شاخص ویسکوزیته بالا به صورت طبیعی (عکس العمل سریع در مقابل تغییرات دما)

۷ کاهش مصرف سوخت تا ۴/۲ درصد

۸ نقطه روان شدن پایین

۹ قابلیت استفاده از روغنهای با گستره ویسکوزیته زیاد بدون نگرانی از شکست پلیمرها

عیب این نوع روغن موتورها نیز ، قیمت بالای آنها و عدم تطابق کامل با موتورهای با تکنولوژی قدیمی است .

ج- نیمه سنتتیک :

مخلوطی است از روغن سنتتیک و مینرال ( ارگانیک )، این نوع روغن موتور کیفیت روغنهای سنتتیک را ندارد اما در شرایط سخت؛ نظیر دماهای بالا و یا بار زیاد عملکرد بهتری را نسبت به نوع مینرال دارا می باشد و این روغن موتور بیشتر برای وانتها و SUV ها مصرف می شود و قیمت آن نیز کمی بیشتر از مینرالهاست .
برای آگاهی از اینکه کدامیک از روغن موتورهای فوق برای خودروی شما مناسب می باشد، بهترین منبع و مأخذ دفترچه راهنمای خودرو یا برچسبهای داخل محفظه موتور می باشد (در صورتی که نوع روغن موتور مشخص نشده، معنای آن استفاده از همان نوع قدیمی مینرال است) . استفاده از روغن موتور مینرال یا نیمه سنتتیک برای موتوری که تنها استفاده از روغن سنتتیک در آن توصیه شده، می تواند برای موتور خطرآفرین باشد، اما در مقابل استفاده از روغن موتورهای سنتتیک یا نیمه سنتتیک برای موتورهایی که برای استفاده از نوع مینرال طراحی شده اند ( موتورهای قدیمی) با تمهیدات خاصی، از نظر تولیدکنندگان روغنهای سنتتیک بلامانع است. اما بسیاری از متخصصان به دلایل زیر این کار را نیز اشتباه و مضر می دانند:
۱-  هر یک از انواع مختلف روغن موتورهای سنتتیک با توجه به فرمول شیمیایی، قابلیت تطابق با برخی انواع لاستیکها و الاستومرها را نداشته و در نتیجه اگر از روغن سنتتیکی با فرمول خاصی برای موتوری با واشرها و درزبندهایی که با آن فرمول روغن سازگار نباشد، استفاده شود باعث نشتی روغن و مسائلی از این قبیل خواهد شد (روغنهای مینرال باعث تورم واشرها و جلوگیری از نشتی آنها می شوند، اما روغن موتورهای سنتتیک در مورد برخی انواع واشرها دارای این خاصیت نیستند و حتی برخی از آنها ، باعث خورده شدن برخی انواع واشرها می شوند) در این راستا حتی استفاده از روغن موتور سنتتیک با مواد تشکیل دهنده ای متفاوت از آنچه در دفترچه راهنمای خودرو درج شده، برای خودروهایی که با این نوع روغن موتور کار می کنند نیز می تواند خطرساز باشد، چه رسد به استفاده از این نوع روغنها در موتورهایی که بر پایه استفاده از روغن مینرال طراحی شده اند، به عنوان مثال روغن سنتتیک برپایه Polyglycol با پلی استرها، پلی کربنیکها، ABS ، پلی ونیل کلرینها ،Polyphenylene Oxide ( همگی پلاستیک هستند) و Buna S ، بوتیل ، Neoprene و لاستیک طبیعی (همگی الاستومر هستند) سازگاری خوبی ندارد و یا روغن سنتتیک برپایه PAO نیز که اکثر روغنهای سنتتیک موجود در بازار بر این پایه می باشد (به دلیل شباهت زیاد به خواص روغنهای مینرال) با لاستیک طبیعی، EPDM بوتیل و Buna S که همگی الاستومر هستند، سازگاری ضعیفی دارد .
۲-  روغنهای سنتتیک در مقایسه با روغنهای مینرال با لایه نازک تری روی قطعات موتور می نشیند (به همین خاطر فاصله قطعات ثابت و متحرک موتورهایی که با روغن سنتتیک کار می کنند کمتر می باشد) از اینرو استفاده از این نوع روغن برای موتورهایی که با تکنولوژی قدیمی مینرال طراحی شده اند، باعث نشتی پیستون خواهد شد. البته این مورد از طرف سازندگان روغنهای سنتتیک با دلایل قابل قبولی رد می شود، اما در عمل این مشکل ، درباره خودروهای قدیمی دیده شده است.

به هر روی در صورتی که سالهاست از روغن موتور مینرال استفاده می کنید و خودرویتان دارای تکنولوژی قدیمی است، از استفاده از این نوع روغنها پرهیز کنید، اما درصورتی که دارای خودرویی با تکنولوژی نسبتا جدید هستید و از بی خطر بودن تعویض روغن از مینرال به سنتتیک یا نیمه سنتتیک اطمینان دارید، از نوعی که برپایه PAO ساخته شده استفاده کرده و این موضوع را نیز از یاد نبرید که با تعویض روغن از مینرال به سنتتیک باعث می شوید رسوبات پخته شده روغنهای مینرال از روی قطعات موتور کنده شده و در موتور غوطه ور گشته و پس از مدتی موتور را کار بیافتد. به همین خاطر قبل از این تعویض باید موتور را یا به طور کامل رسوب زدایی کنید و یا اینکه از روغنهای فلاشینگ ( Flush Oil ) استفاده کنید (این نوع روغن فقط مخصوص تمیز کردن موتور است) به این ترتیب که روغن مینرال را بدون تعویض فیلتر تخلیه کرده و روغن فلاشینگ را جایگزین کرده و اجازه دهید موتور به مدت ۲۰ دقیقه درجا کار کند ، پس از آن می توانید روغن فلاشینگ را تخلیه کرده، فیلتر را تعویض نموده و روغن سنتتیک یا نیمه سنتتیک را جایگزین کنید.

● چند نکته

روغنهای نیمه سنتتیک، همانگونه که ذکر شد مخلوطی هستند از روغن مینرال و سنتتیک و می توانند همان مشکلات روغن سنتتیک را برای موتورهای ساخته شده برای روغنهای مینرال پدید بیاورند .

در خودروهایی که استفاده از روغن سنتتیک در آنها توصیه شده، حتما از نوع مشخص شده استفاده کنید و درصورتی که به جهت قرارداد شرکت تولیدکننده با شرکت نفتی خاصی، تنها نام روغن مربوطه در دفترچه راهنما ذکر شده و از توضیح بیشتر در مورد آن خودداری شده و روی ظرف آن روغن هم توضیحی درباره نوع مواد تشکیل دهنده، داده نشده، تنها از همان نوع روغن استفاده کنید.

در صورتی که به تعویض نوع روغن از مینرال به سنتتیک در خودروی خود اصرار دارید، نوعی که اکثر روغنهای سنتتیک موجود در بازار را شامل می شود، یعنی PAO را انتخاب کنید، چرا که بیش از دیگر انواع روغنهای سنتتیک به نوع مینرال شبیه است .

● کدهای API

با پیشرفت روزافزون تکنولوژی ساخت موتورها، روغنهای موتور نیز همگام با آنها دچار تغییر در سطح کیفیت و نوع مواد افزودنی گردیده اند.

انستیتو مواد نفتی آمریکا API برای طبقه بندی و جداسازی روغنها برحسب کیفیت و فناوری ساخت آنها، اقدام به کدبندی خاصی کرده است. این کدها شامل دو حرف می باشند، حرف اول نشاندهنده این است که روغن مربوطه برای استفاده در خودروهای دیزلی است یا بنزینی که در این بین اگر کد با حرف C شروع شود ( مخفف Commercial) روغن مربوطه برای استفاده در خودروهای دیزلی و اگر با حرف S شروع شود (مخفف Service ) روغن برای استفاده در خودروهای بنزینی طراحی شده است.

حرف دوم که نشاندهنده کیفیت و فناوری ساخت روغن می باشد، برحسب الفبای انگلیسی از حرف A شروع شده و تاکنون در مورد خودروهای بنزینی تا حرف M (سال ۲۰۰۵) و در مورد خودروهای دیزلی تا حرف I ارتقا یافته، در مورد خودروهای دیزلی بعد از حروف مذکور در مواردی اعداد ۲ یا ۴ نیز دیده می شوند که نشاندهنده این است که آن روغن برای موتورهای ۲ زمانه یا ۴ زمانه ساخته شده است.

همیشه نوع ارتقا یافته روغن (با کد بالاتر)، خواص انواع قبلی را نیز داراست؛ یعنی می توان از آنها، در خودروهایی که انواع قدیمی تر روغن در دفترچه راهنمایشان پیشنهاد شده نیز، استفاده کرد. اما استفاده از روغن قدیمی تر (با کد پایین تر) برای موتوری که روغنی با کد جدیدتر برای آن توصیه شده، بسیار مضر می باشد. برخی روغنها قابلیت تامین نیازهای هر دو نوع موتور دیزلی و بنزینی را دارا می باشند و کد این نوع روغنها نیز به صورت ۲ تایی نوشته می شود که همیشه کد اول مربوط به خودروهای دیزلی و کد دوم مربوط به خودروهای بنزینی می باشد؛ مانند API CD/SH .

● سمبل API

به طور کلی به دلیل استاندارد بودن اعداد API در جهان، تمامی تولیدکنندگان روغن برای معرفی فناوری ساخت روغنهایشان از این کدها استفاده می کنند، اما اگر روغن موتور شرکتی به وسیله خود API مورد تایید قرار گرفته باشد سمبل API بر روی آن درج شده است . این سمبل نشاندهنده مطالب زیر می باشد:

▪ نیمه بالایی نشاندهنده کد API

▪ قسمت وسط نشاندهنده ویسکوزیته روغن

▪ قسمت پایینی نشاندهنده این امر است که آیا روغن مصرفی باعث کاهش مصرف سوخت می شود یا نه ؛ در صورتیکه عبارت Energy Conserving در این قسمت نوشته شده باشد ، بدین معناست که این روغن با کاهش اصطکاک در موتور میزان مصرف سوخت را تا ۱/۵ درصد کاهش می دهد، همچنین اگر روغنی قادر باشد مصرف سوخت را تا ۲/۷ درصد کاهش دهد آنرا Energy Conserving ۲ می نامند .

● ویسکوزیته روغنها

ویسکوزیته یا گرانروی، یک مختصر فیزیک سیالات است که به مقاومت آنها در برابر جریان یافتن بستگی دارد. به طور مثال آب دارای ویسکوزیته پایین و عسل دارای ویسکوزیته بالایی است، ویسکوزیته مایعات تابعی است از دما، بدین معنا که با افزایش دما ویسکوزیته کم و با کاهش دما ویسکوزیته افزایش می یابد. ویسکوزیته در مورد روغن به طور عامیانه، با نام وزن نیز شناخته می شود.